Tumanov je razradio teoriju kaljenja žita prema niskim temperaturama,pri čemu je utvrdio dvije faze kaljenja — odnosno pripreme kulturnih biljaka za zimske uslove života.
Priprema biljaka da bi preživjele niske temperature počinje još u jesen, kada se u noćnim časovima postepeno snižava temperatura vazduha. Proces kaljenja u tom periodu odlikuje se znatnim povećanjem sadržaja šećera u listovima,a naročito u čvoru bokorenja ozime pšenice. Mehanizam ove pojave sastoji se u tome što u toku jeseni, u vreme sunčanih dana, pšenica pri pozitivnim temperaturama može relativno intenzivno da vrši proces fotosinteze, dok u večernjim, noćnim i jutarnjim časovima, pri niskim temperaturama, u biljkama se usporavaju procesi disanja i rasta,što dovodi do nakupljanja šećera.
U zimskom periodu pod snježnim pokrivačem biljke koriste šećer, ne samo kao zaštitnu materiju radi snižavanja tačke mržnjenja ćelijskog -soka, već i kao energetski materijal koji obezbeđuje proces disanja. U ozime pšenice se nakupljaju prvenstveno disaharidi (saharoza) i monosaharidi (glukoza). U procesu kaljenja protiče hidroliza disaharida, što omogućava povećanje osmotskog pritiska ćelija, te, prema tome, i povećanje otpornosti biljaka prema mrazu. Posle završetka procesa nakupljanja rezervnih materija pri prelazu na temperature ispod 0°C, koje određuju stepen tzv.prve faze kaljenja, biljaka, pšenica relativno lako izdržava temperaturu od — 10 do — 12°C.Procesi kaljenja se produžavaju poslije prve faze (poslije prolaska temperature od 0°C), i nastupa druga faza kaljenja, pri temperaturi od — 2°C do — 7°C. Pri ovom protiču složeni fizičko-hemijski procesi vezani sa znatnim obezvođnjanjem ćelija. U vrijeme druge faze kaljenja otpornost na mraz se znatno povećava.
Neke sorte ozime pšenice su pri tome sposobne da izdrže, bez uginjavanja, temperaturu od -—15 do —20C, a u pojedinim godinama do — 23°C i- — 25°C, U procesu proticanja druge faze kaljenja znatno se smanjuje sadržaj vode u listovima i čvoru bokorenja ozime pšenice, a istovremeno se povećava sadržaj suhe materije.Savremena teorija otpornosti prema mrazu može se formulisati na sljedeći način: izdržljivost biljaka prema hladnoći rezultat je kako historijskog (filogenetskog), tako i individualnog (ontogenetskog) razvića biljaka u određenim uslovima spoljašne sredine. Izdržljivost prema mrazu ostvaruje se u rezultatu složenih, ali potpuno zakonomemih smena etapa razvića biljaka. Otpornost prema mrazu je vrlo dinamična, i u toku zime nije postojana veličina, te u produženom zimsko-proljetnom periodu može potpuno iščeznuti i nanovo se stvoriti na osnovu ponovnog proticanja druge faze kaljenja. Samo za takvo fiziološko pripremanje treba vremena, dovoljno ugljenih hidrata i mogućnosti postepenog prelaska na niske temperature.
U toku zime u vezi sa potrošnjom ugljenih hidrata i organskih kiselina na disanje, otpornost na mraz kaljenje biljaka se smanjuje, a povratak proljetnih hladnoća sto predstavlja uzrok uginuća biljaka ozime pšenice, čak i pri relativno slabim mrazevima.Biljni organi pšenice često imaju različit stepen otpornosti prema mrazu.Najotporniji organ je čvor bokorenja, u to vrijeme najvažniji dio biljke.Zapaženo je da čak 1,0 do 1,5 cm dubine površinskog sloja zemjljišta može ispuniti neku »utopijavajuću« ulogu za čvor bokorenja. Povećavanje sigurnosti za prezimljavanje može se regulisati dubinom sjetve do izvjesne granice; zatim — dovoljnom količinom NPK hraniva naročito PK).
Nema komentara:
Objavi komentar